Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 

In Primo Piano

ANALISI DEI TESTI

TESTO

Cherimos un arbor'e pache
e un arbor'e sole caente;
noll'imbias un arbor'e luna?
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.
Cherimos un arbor'e luche
beranile, bestì'e lentore,
chin chentu puzzones nidande.
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.
O puru una macchin'e sole
chi vraichet mizas d'isteddos
pro los dare a sa notte i:tighedda
cand'aperin sa janna sos tronos.
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.
Dego cherjo sa pach'e su pane;
dego cherjo s'amor'e su bentu;
dego cherjo una tanca frorìa;
dego chentu ghitarras sonande;
dego cherjo una lampana d'oro.
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.

COMMENTO

Su poeta isilesu, giai premiadu e binchidore in sos annos antepostos, bincheit finas s' editzione de su 1960, cun una poesia iscrita semper in nugoresu. Su verbale de sa Giuria: "est una evocazione poètica, de immagines de sa pitzinnia a bortas de non crèere, paradossales, ma semper e cando simples e ingènuas, che su coro e sa fantasia de sos chimbe orfaneddos chi pedint cosas foras de su normale, comente sos bisos: un'àrbore de paghe, chentu chitarras sonende, o un'àrbore de luna. Su poeta at ischidu pintare a prou sa durcura lichita de su coro de sas criaduras e sas chimeras atzisadoras de sa fantasia de sos pitzinnos chi, che a un'arnmaju, frorit peri sos versos cun freguras desempladas e briosas. Sende chi torrant semper paritzos versos, su ritmu e s'andanta de sa poesia sunt prus cumpridos. Poesia de muta funguda e bene sestada, cun versos ispontàneos e bene ordimingiados e cun immàgines fèrrinas e ladinas"

GLOSSARIO

Arbore: "Albero"

In su faeddu, pro chio lu cheret iscumproare, in Sardigna si podent intèndere formas diversas pro nàrrere su chi in italianu cramamus "albero": àrbore, àrburi, àlbure, àrbule, àrvore, àlvore, àivure, àvure. Giai a prima ograda, si cumprendet chi, a manera linguìstica, sunt fìgios de una matessi marna, ladina e latina: ARBORIE(M). In su sistema ortogràfìcu ufìtziale ant seberadu de isc:rìere àrbore, posca anta èssere sas biddas a cunformare su faeddu, boghende a campu règulas pretzisas de letura. Unu problema est su gènere de sa paràula, ca in sardu pod1~t èssere, pro su prus, femminile, ma finas maschile. Lu cumprendimus, a seguru, dae s'àrticulu plurale (sas àrbores/sos àrbores) e dae su gènere de s'agetivu chi sighit: dae s'arbore ruta/rutu totus faghent linna. Wagner, chi aiat registra1du mescamente sa boghe femminile, nos narat chi su sardlu sighit custu gènere dae su latinu, gasi comente at fatu s'ispagnolu antigu e su portoghesu. Mentras chi in italianu e iin frantzesu (arbre) est maschile. Ma in Sardigna, in sos logos in ue non s'impreant sos sighidores de ARBORE(M) latinu, si narat mata, boghe preromana chi esistet finas in sa penìsula ibèrica, in ltàlia e Àfrica. De non cunfùndere cun mata "pancia" variante de matza < MATIA. Sos derivados sunt matedu "cespuglio, terreno piantato ad alberi" e matadu "luogo pieno di vegetazione selvatica".

Tanca: "Podere chiuso"

Paràula nòdida de su sardu. Cantas bortas l'amus impreada ammentende o cantende "tancas serradas a muru". Su significadu pretzisu est "terrinu mannu meda, pro su prus serradu a cresura o a muru", una defìnitzione chi deit Lamarmora in su libru famadu suo "Vojage en Sardaigne". Sa paràula protzedit dae su cadalanu tanca "su chi tancat sos ortose sos campos". Un'istudiosu cadalanu,Corominas, chircheit de istudiare una filera de paràulas chi isse creiat in parentella: tane, s'ispagnolu estancar, su frantzesu étancher e fìnas su corsu tanku "fundu, arbustu cun ispinas". Ma non resessit a cumprèndere bene si sa paràula, in antigòriu, cheriat nàrrere a primu arbustu, o a s'imbesse, nascheit in antis s'idea de tancare. Aprètziat custas boghes comente preromanas, credende chi su sardu fiat "indigeno". Si gasi esseret istadu, in sos documentos antigos, lu diamus àere agatadu belle che semper e imbetzes non b'est mai, nessi in cussos sardos, in ue est impitadu cuniatu, oe cungiadu. Pro su chi pertocat tanca · b'at de nàrrere puru chi est una de sas pagas paràulas sardas chi podimus agatare in su vocabolàriu italianu, cun su significadu de "podere destinato al pascolo delle pecore" paris cun nuraghe, orbace(= orbaxi/fures1). A parre de Massimo Pittau tanca est intradu in su vocabolàriu italianu ca Sebustianu Satta l'at impitada in sos iscritos comente chi esseret istada italiana.

Isteddos: "Stelle"

Pro unu "corpo celeste", in sardu podimus impitare siat isteddu, siat istella. Porru, chi regolleit paràulas campidanesas, nos at oferidu custu acrarimentu: "sos campagnolos li narant stellas (a sa meridionale) a cuddas chi lughent prus de sas àteras; cramat imbetzes steddus (= isteddos) cuddas fissas, chi sunt prus a tesu e nos parent prus piticas e cun prus paga lughe". S'ètimu est su latinu STELLA, pustis cam- biadu de gènere e custu cumbinat finas in sa limba corsa. Istella imbetzes est un'italianismu deretu. S'ètimu latinu est a sa base finas de àteras limbas europeas: de s'ispagnolu estrella, de su frantzesu étoile (ma dae una forma volgare *STELA). Mentras chi, s'inglesu star e su tedescu stern, imparentados issos eto1tu cun STELLA, comente chi esserant "sorrastras", protwdint dae una raighina indeuropea*stern, a sa cale sunt ligadas finas sas paràulas gregas aster-astron. In gaddureisu steddu si podet nàrrere siat pro inditare un'isteddu apunt:u, siat pro sos pitzinnos, sas criaduras. E gente meda creet chi bi siat una carchi cajone poètica metafòrica, chi at postu a pare pitzinnos cun sos isteddos. In realidade, sa paràula ste1ddu, benit dae zitellu, diminutivu de su toscanu citto "pitzinnu". E de parte sua, citto/zito, paret chi siat imparentadu, cun su tedescu antigu ziztze, cun s'anglosàssone tite/titte (comente su sardu tita) chi inditaiat su sinu e pustis chie lu suet. Un'àteru ispantu linguìsticu chi faghet intrare in parentella limbas a tesu e sena cuntatu perunu.

Chitarra: "Chitarra"

Est s'istrumentu musicale chi totus connoschent. In Sardigna, pro lu numenare, b'at nessi duas formas. Una, sa prus reghente, ca protzedit dereta dae s'italianu, est chitarra, isparghinada massimamente in su meridione. S'àtera, chi l'impreamus in sas leadas nostras, est chiterra, e in carchi zona finas ghiterra. Est unu de sos pagos vocàbulos chi benint dae su cadalanu de S'Alighera, e non deretu dae sa penìsula ibèrica. In sa tzitadina difatis si narat ghiterra, chi de parte sua derivat dae su cadalanu guiterra. Est lògicu, comente amus naradu àteras bortas, chi ambas duas paràulas sunt sardas, e ambas si podent e depent impreare in s'isci'itura. Ma a dae chi nos abbisòngiat una forma ùnica, pro impreos iscientìficos, ponimus pro unu tratadu de mùsica, pro esempru, tando unu sèberu tocat de lu fàghere. Pro su chi pertocat s'istòria de sa paràula cheret ammentadu chi chiterra at prus traditzione e, in prus, si leamus in cunsideru cussas formas de mùsica populare, chi sunt nàschidas e pàschidas in sas leadas nostras, comente su càntigu a chiterra, est pròpriu custa forma cun sa -e- chi forsis est de prefèrrere. Ammentamus in fines chi sa "marna" de sas paràulas europeas pro chiterra: inglesu guitar, frantzesu guitare, ispagnolu guitarra, tedescu Gitarre est su gregu antigu KHITÀRA.

ANALISI DEI TESTI

TESTO

Cand' entra lu smamadori
chi vo' ismamà la 'irata,
siddu bundant'è lu fiori
dici che bona l'annata.

Cussì a fatta di dì,
di li neuli da l'assentu,
forsi si po' cunniscì
si facc'ea o sidd' è ventu.

Ma lu nodu di la solti
nisciunu lu po' isciuddì
e nisciunu ti po' di'
cal'è l'ora di la molti.

Candu lu juu è fiuritu,
chi cantendi ti cunsola
illu so ramu frunitu
la filumena a la sola,

siddu lu 'entu è sintzeru
nè tropp' aldent' è lu soli,
lu massaiu po' di di' 'eru
siddu so boni l'aglioli.

Ma lu nodu di la solti
nisciunu lu po' isciuddi,
e nisciunu ti po' di'
cal'è l'ora di la molti!
Lu timpiesu
1959

COMMENTO

Una poesia in gadduresu, de sa variedade de Tèmpiu, gasi comente nos cunfirmat s'autore etotu cun s'improvèrgiu chi si ponet isse etotu, "Lu timpiesu". Galu metàforas, galu paragones leados dae su mundu de sos animales e de sas prantas, in custu chi est mentovadu, a manera irònica, comente "càntigu de tzilleri". Su mundu de sa Natura nos dat signales pro more de sos cales, sena duda peruna, connoschimus e cumprendimus unos cantos fenòmenos suos. Nemos pero ischit su chi sa sorte at dessignadu e cando at a bènnere s' ora de mòrrere.

GLOSSARIO

Nèuli: "Nuvole"

In gadduresu sa nue la giamant nèula, in sa matessi manera de comente in su sardu cramamus sa "nebbia", ue podimus reconnòschere, a craru, NEBULA. In totu s'ala meridionale de s'ìsula, giai dae sa Barbàgia, agatamus su geosinònimu nèbida, cun su matessi significadu. Wagner, pro nde bogare a pìgiu s'ètimu, at pensadu a su gregu néphos, una de cussas paràulas chi pertocant a sa navigatzione chi s'est isparghinada dae Marsìglia, ca fiat unu portu de primore in antiighidade. Si in gadduresu nèula est "nuvola", a sa nèula/lnèbida li narant fumàccia, de parte sua, a su chi narat Antoni Selis (autore de unu Ditzionàriu etimològicu gadduresu) benit dae sa limba corsa. In sardu b'est finas bòres, bòira, bùera dae su cadalanu boyra "niebla". Sa nue in frantzesu est nuage, in ispagnolu nube chi comente s'italianu nube protzedint dae su latinu NUBES (chi, mancu a lu fàghe!re a posta est in relata cun cussu néphos gregu chi amus mentovadu in antis). Sos geosinònimos, paràulas de significadu che pare, ma forma diferente, no los agatamus in sardu ebbia, ma finas in italianu. Difatis, si podet nàrrere nube ma fintzas nùvola, chi protzedit dae su latinu NUBILA. In inglesu est cloud: in inglesu antigu sa paràula fiat culd, chi teniat su significadu de "muntone, grupu de pedras", e pro giogu metafòricu, est serbidu a inditare sas nues, chi parent pedras biancas in su chelu.

Filumena: "Usignolo"

Wagner etotu nos faghet osser\tare chi filumena, filomena est su nùmene chi in poesia si data s' "usignolo", imbetzes in sa limba faeddada a fitianu est cussu de sa "capinera". S'ètimu est filomena. Custu vocàbulu italianu, chi antigamente fiat filamela, protzedit dae su latinu e duncas dae su gregu: Philos = amigu, mélos = cantu: est a nàrrere "amigu de su cantu". S'àteru nùmene de custu pugioneddu cun su cantu melodiosu est rusignolu, rusinzo/ u chi galu protzedit dae una paràula italiana, rosignolo. E averiguende s'istòria, galu nos ispantat. Difatis sa boghe berdadera est lusignolo: sa I- posca est istada ischirriada ca sa gente la creait s'artìculu determinativu de cussa paràula. Est imperentada cun su frantzesu rossignol, cun s'ispagnolu ruisenhor, cun su portoghesu rouxinhol e totu custas protzedint, de parte issoro, dae su latinu LUSClNIOLUS, diminutivu de LUSCINIA, in ue sos linguistas ant bidu LUX "lughe" e CINO= CANO "canto", duncas "chi cantat (dae chi morit) sa lughe". B'at de bi crèere a custa istòria linguìstica, ca si iscumproamus comente cramant in tedescu e in inglesu sa filumena, agatamus nightingale e Nachtigall: night e nacht est "note", galan est "cantare". Sa matessi idea at cunditzionadu limbas diferentes.

Gaiu: "Nonno, Avo"

In s'artìculu iscritu pro sas poesias de su 1958, aiamus agatadu giaju in su tataresu e corno finas in su gadduresu. Duncas est una cunfirma de comente in totu sa Sardigna setentrionale, in antis de custos duos limbàgios, si faeddaiat sardu, e difatis de paràulas nd'abbarant medas. Una est cudda pro espressare su significadu italianu de "nonno". Paret chi siat una forma impreada dae sas criaduras, de pònnere a pare cun su cadalanu yayo. In sos documentos sardos medievales agatamus sa forma prus antiga, avulabu, chi sighint su latinu AVU(M). In su sardu meridionale antigu Wagner registreit finas tadaju "bisnonno"< TATA+ AVIU. Oe imbetzes tadaja est "balia". Galu un'àteru geosinònimu, impreadu in sas leadas nostras: donnu mannu, massimamente cando si nde faeddat in "terza persona" e no a manera direta. In su Medioevu donnu < DOM(l)NU(M) fiat su tìtulu de su giuighe e de sas pessones prus mannas e de primore in sa famìlia. E gasi est abbarradu comente tìtulu "de onore" in donnu mannu, donna manna "nonno, nonna", donnu sogru "suocero", donnu frade "fratello maggiore". lschimus però chi sos mèdios de comunicatzione, s'iscola e sos giornales, oe chi est oe, nos ant cunditzionadu meda su limbàgiu. Pro cussu est intrada a bellu a bellu sa forma nonnu, dae s'italianu, a costàgiu de nonnu "padrino" chi aiamus giai bidu e chi protzediat dae su latinu NONNU(M).

Sintzeru: "Sincero"

Si cal icunu si ponet a fàghere una bortadura dae s'italianu a su sardu, e depet tradùere s'agetivu "sincero", agatat nessi tres possibilidades. Sa prima est custa, chi at impitadu su poeta gadduresu: sintzeru. Podet èssere su sighidore de su cadalanu sincer, sencer o una manera sarda de nche torrare in su faeddu sa paràula italiana sincero. Su vocàbolu latinu SINCERU(M) at dadu, a manera regulare, sincheru "intatto, sano, normale di mente, sincero". In carchi leada s'atzentu est ispostadu: sìncheru, sìncaru (tataresu), ca forsis leat cuddu de s'ispagnolu antigu sincero. In meridione, ma finas in carchi bidda setentrionale, podimus registrare puru sentzillu/sintzillu "sincero, semplice e puro" chi est dae s'ispagnolu sencil/o. B'at de nàrrere, a primu, chi custa richesa lessicale depet èssere unu bantu pro sa Sardigna intrea e non s'iscùsia pro partzire su sardu in tancas linguìsticas. Sa punna est cudda de normalizare custas paràulas, ispetzializende·las, est a nàrrere dende·li unu significadu pretzisu pro chi una non sobret a s'àtera.

Novità

NOVITA'

Epigrafia Giudicale. Sant’Antioco di Bisarcio: un’epigrafe commemorativa (1190-95)

 di Gian Gabriele Cau

 

Il saggio è stato pubblicato in  «Sardegna Antica: culture mediterranee», n. 50 (2016), pp. 35-42.

 

 

In una precedente occasione, sulle pagine di questa rivista, si è trattato di una iscrizione graffita nella chiesa di S. Antioco di Bisarcio, in agro di Ozieri. Si presentò, allora, uno studio sull’epigrafe

NOVITA'

Un inedito simulacro del Cristo Risorto (1780 circa) di Giuseppe Antonio Lonis, nella chiesa di S. Lucia di Ozieri

di Gian Gabriele Cau

 

Nel primo numero della «Voce del Logudoro» di quest’anno (VdL 22 gennaio) si dava notizia di cinque inediti simulacri del patrimonio di arte sacra di Ozieri, attribuiti, sulla base dell’analisi stilistica, a Giuseppe Antonio Lonis concordemente considerato dalla critica il massimo rappresentante dell’arte scultoria in Sardegna della seconda metà del Settecento.

Eventi e Iniziative

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: PREMIASCIONE ONLINE!

SAPADU SU 27 DE FREARZU, A ORA DE SAS 17,00 PREMIASCIONE CUN DIRETTA ONLINE YOUTUBE DE SA 61^ EDITZIONE DE SU PREMIU OTIERI

Pro bider sa diretta clicca custu: Youtube Premio Ozieri

OTIERI: SA PATRIA DE SA POESIA

PRIMO PIANO

SEMIFINALE POETRY SLAM SARDEGNA 2020

col patrocinio del Premio Ozieri di Letteratura Sarda ed il Comune di Ozieri, ospiteremo la Semifinale del Poetry Slam Sardegna.

Venerdì 11 settembre, CAMPETTI SAN GAVINO, ORE 20,00 - Ingresso libero
(ATTENZIONE: IN CASO DI MALTEMPO L'EVENTO SI TERRA' AL TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI")
L'evento è parte integrante del ricco programma della 61^ edizione del premio Ozieri di Letteratura Sarda ed inserito nel cartellone della manifestazione “ESTIAMO IN PIAZZA 2020”, organizzata dal comune di Ozieri.

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: SOS PREMIADOS

PREMIO OZIERI - 61a Edizione 2020

 

V E R B A L E    D E    S A    G I U R I A

 

Sos premiados

Setzione 1 - Poesia Sarda «Antoni Sanna»

  1. Giovanni Fiori: In su montiju meu
  2. Gian Bernardo Piroddi: Comente artizaias tue
  3. Pier Giuseppe Branca: Istadera de su mundu

 

PRIMO PIANO

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA, PREMIAZIONE DEGLI AUTORI E RECITA DEI LAVORI.

OZIERI, SABATO 29 FEBBRAIO 2020 - TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI", ORE 15,30

Ospiti:

i poeti premiati nelle 3 sezioni del bando, Banda Brigata Sassari, Giuseppe Meloni (storico), Salvatore Ligios (fotografo/editore),

Torna all'inizio del contenuto