Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 
TESTO

Subra s'antiga e ruzza sepoltura
serente a su giannile 'e su dolore,
ue s'aberidi, intrendhe sa tristura
de s'eternu e de su emme iffaghidore.
t'had'a ponnere, o marna 'e disaura,
ogni passante unu diciosu fiore.
E tue fizzu, alveschendhe in s'amargura,
lugore e rughe de paltozu suore,
de una infelize, iscuru, has 'a basare
sos frittos mammurados lineamentos,
ch'immagine perenne in cuss'altare
de dolu had'a restare e de lamentos;
e in cussu asu sa marna has abbrazzare
cun su limbalzu anzenu 'e sos ammentos.

COMMENTO

In s'editzione de su 1959 custu soneto retzeit su sugundu prèrniu paris cun un'àtera poesia. Paret chi custos versos content de comente est andadu unu partu malassortadu: sa marna oferit sa vida sua pro chi nascat un'àtera vida. A custa partòrgia disdiciada su destinu at dadu un'interru e una sepoltura ruza paris cun su berme chi destruet e cun unu frore de dolu ebbia, postu dae calicunu passadu pro casu. Unu partu chi, a su matessi tempus, est istadu lughe e rughe. A su tìgiu, de sa marna, I' ant a abbarrare ebbia sos mermos de màrmaru fritu, in s'arbèschida sua de dolore.

GLOSSARIO

Serente: "Rasente, Vicino"

Est una variante de 1rasente, resente, cun su significadu de "a ràsigu, oru·oru, a curtzu a". S'ètimu e.st a seguru s'italianu rasentE~. Carchi linguista at crèdidu chi custu avèrbiu podiat protzèdere dae s'italianu antigu. A bortas, difatis, est difìtzile, sende chi non tenimus atestadas in antigòriu tzertas paràulas, su de nàrrere si benint dae s'italianu antigu o dae cussu de s'otighentos. lschimus chi sos pisanos, e de carchi manera su limbàgiu toscanu antigu, intreit in Sardigna gia dae su de Xli sèculos. Ma s'italianu fiat istadu batidu finas dae sos Savòia, in su de XIX sèculos. Sai paràula rasente, comente cumbinat in àteros vocàbulo:s sardos, est sugeta a metàtesi, fenòmenu linguìsticu inue sonos o sillabas giambant positzione: acò duncas serente, cunforma a custas fases: rasente> resente> serente. Antoni Sanna, linguista bonorvesu, giai presidente de su Premiu Otieri e primu professore de Linguistica sarda de s'Universidade de Casteddu, aiat pensadu imbetzes chi serente beniat dae su latinu EX HAERENTE (che a su napoletanu rende}. Ma b'at problemas de tipu fonèticu pro atzetare custa tesi.

Amargura: "Amarezza, Afflizione"

Est comente chi siat su sabore rànchidu de cando sutzedit una cosa mala, unu dannu. Est unu derivadu de s'agetivu amargu "amaro", impitadu in sensu astratu, massimamente in literadura, e chi protzedit dae s'ispagnolu amargo. Pro su cuntzetu de "amaro" in Sardigna tenimus nessi àteras duas paràulas cun forma diferente, significadu che pare e diferente àrea de impreu, est pro custu chi li narant geosinòminos. Faeddamus de marigosu regulare dae su latinu AMARICOSU(M) e rànchidu dae RANCIDU(M) chi in italianu at dadu ràncido. Ma in sardu puru, rànchidu e marigosu, podent espressare su significadu de "amaro, rancido e agro". S'otieresu e su piaghesu ràntzigu, impitadu finas in su tataresu e in su gadduresu ràncicu, protzedit dae su toscanu antigu ràncico (de parte sua semper dae RANCIDU). Amer de su frantzesu est dae AMARUS, mentras chi bitter de su tedescu e de s'inglesu, forsis benint dae una raighina indeuropea *bheid- "ispacare, mossigare", ca est unu sabore "chi mossigat", naramus.

Disaura: "Sciagura, Sventura"

Si narat de unu dannu e male mannu. Curiosa s'etimologia de custa paràula. Atestada est sa forma primàrgia aura "spirito misterioso, spettro, paura". Acostagiende·li s'agetivu bona e su prefissu dis- {chi càmbiat in malu su significadu de una paràula) otenimus bonaura "fortuna" e disaura "disgràtzia". Custas formas, segundu su parrer de Wagner, presuponente unu verbu *aurare (no atestadu) dae su latinu AUGURARE. Si nono, tocat de supònnere chi disaura siat una manera sarda de pronuntziare sa paràula italiana sciagura e chi pasca, sighende custu modellu, siat essida a campu bonaura. Tenimus un'àtera paràula pro su matessi cuntzetu, disdìcia dae s'ispagnolu desdicha, semper cun cuddu prefissu dis- chi peorat e dicha, dae su lat. DICTA, cosas naradas, plurale nèutru de DICTUM, ca sos paganos creiant chi sa sorte individuale la conditzionaiant sas paràulas naradas (DICTA} dae sos Deos cando naschiat una criadura. In frantzesu est malheur, cumpostu dae mal+ heur "ora", comente s'italianu malora, e in su frastimu sardu in ora mala

Fritos: "Freddi"

Est su plurale de fritu. Sende chi in sos documentos antigas agatamus friidu, e finas in carchi leada de su Campidanu agatamus fridu/frida e finas in sos topònimos, depimus supònnere s'esistèntzia de sa boghe *frìgidu, dae su latinu FRIGIDU(M). Amus giai naradu chi sos latinos, sende istados in s'ìsula pro belle oto sèculos, ant giambadu issos puru paràulas, e pro unu matessi cuntzetu nde podiant batire prus de una in sos logos in ue s'aposentaiant, e in Sardigna etotu. Est gasi chi est intrada sa forma FRIGDU(M), cun ruta de sa -1-, a sa base de fritu, agetivu/sostantivu chi podimus intèndere in sas zonas tzentrales e setentrionales de s'ìsula. In meridione s'est impostu imbetzes frius, siat sostantivu, siat agetivu, dae un'àtera paràula latina, FRIGU(M) a sa base finas de su rumenu frig. Bidimus ite agatamus in sas àteras limbas europeas: in frantzesu froid < FRIGIDUS, in ispagnolu frio semper < FRIGIDUS, s'inglesu cold e su tedescu kalt dae una raighina *kal-/*kol- dae una base indoeuropea *gel- chi agatamus in su latinu GELUS e duncas in s'italianu gelo. Curiosu su de tènnere in sardu unu derivadu, est a nàrrere GELARE chi però at dadu paràulas, ghelare/belare, cun significadu ispetzializadu, pro espressare s'idea de "gelare, coagulare, solidificare".

Torna all'inizio del contenuto