Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 
TESTO


Sende pro dare cun suore nou
sementa noa a sa terra, c'haiat
già preparadu: «Santa s'ora siat»
narat, cun s'oju in alvu; in sinu nou
intrat a giungher; si sinnat, intantu,
sa manu dritta alzendesi a su chizu:
In numen de su Babbu e de su Fizu,
de s'lspiridu Santu ...
Tulat e torra si sinnat: a rughe
isparghet sa sementa a larga manu,
rosariende; in aria su ranu
brillat che giaos de oro a sa lughe.
A sa 'oghe su jù partit serenu,
in tira e drittu, paret battijadu:
s'alvada affundat, imberghet; s'aradu
andat e torrat a surcu pienu.
suerat su mischinu postu in pija.
Premen sos boes inarchende tuju
in sa terra afferrada; a un'ancuju
si faghen sa carena in sa cadrija.
Fumat sa terra no ancora fritta
in s'umidu manzanu: (est su selenu
pesadu e postu in fua). in su pienu
ispuntat sa pianta beneitta.
L'ammirat su massaju, e in coro sou
la beneighet; li paret, s'odore
chi sa terra tramandat, un umore,
chi consolet: profumu 'e pane nou.
E isse intantu sonniat s'alzola,
a notte che a die, in contivizos:
sos boes, su laorzu; e isposa e fizos
regoglidos in una ispera sola.

COMMENTO

Su segundu prèmiu in s'editzione de su 1960 pro su poeta de Nughedu Santu Nicolò, connòschidu finas pro more de s'improèrgiu de Grolle. Verbale de sa Giuria: "sa poesia presentat sus semenadore chi, faghende su traballu suo est comente chi cumprat unu ritu sagradu .. Sa fatura sua est religiosa: de chie amat sa terra e su Criadore suo, cun totu s'intragna de su naturale, gasi meda chi est cajone pro vìvere o pro mòrrere. Sa terra est che marna de bonu coro chi non traighet mai; su nuscu caldu suo, in sa nèula de su mangianu, prenat su coro de ispera, e paret fragu bonu de pane friscu chi consolat. E su massaju, testimòngiu de una fide eterna, bisat, cumprende custu ritu, laores de oro, e paghe cun s'isposa e cun sos figios suos".

GLOSSARIO

Arvu: "Bianco"

Est s'agetivu chi, in s;u sardu antigu, si impitaiat pro nàrrere biancu. Giai Wagner, a printzìpios de su sèculu coladu, l'aiat intesu in Padria e in Nùgoro ebbia, ma fiat giai disparessende. In sos documientos antigas est tzitadu meda bias: petra alba, linna alba, caballu albu etc. Oe lu podimus agatare cuadu in àteras paràulas, massimamente fitònimos (nùmenes de piantas) ccimente fustiarbu e linnarba "pioppo", topònimos (nùmenes de logos) comente Monte albu e, in unas cantas biddas, pro sa crara de s'ou, chi est cramadu difatis s'arbu de s'ou, o incurtziadu, s'arbu. S'agetivu, chi protzedit dae su latinu ALBU(M) est restadu fintzas in paritzos nùmenes de variedade de ua/àghina bianca, comente in alvarega (forsis ALBA GRAECA: ua bianca grega) chi faghet in sas bìngias nostras. Semper pro more de cussu mecanismu linguìsticu, ue sas boghes si rugrant, calicunu li narat elvarega ca, non cum1Prendende prus su significadu de alva/arba, tando pensata erva/erba. De sa matessi zenia etimologica est finas sa paràula arbada "vomere dell'aratro" <ALBATA, ca in s'aradu antigu s'unicu petzu chi lughiat (fiat biancu) fiat pròpiu cussu. Oe naramus totus biancu, intradu cun s'italianu, ma dae s'antigòriu, chi de parte sua protzedit (comente s'ispagnolu bianco, su frantzesu blanc e su portoghesu branco) dae su tedescu antigu blank, chi cheriat nàrrere lùghidu, comente s'atzàrgiu (difatis in arbada b'est custu sensu) e lu podimus iscumproare in s'espressada italiana "battersi ad arma bianca".

Chizu: "Sopracciglia, Volto"

In grafia ortogràfica ufitziale est chìgiu. Est unu derivadu de CILIU(M) latinu e s'irnpreat mescamente a su plurale cun su significadu de "sopracciglia". Sende chi tenet custu sensu de una cosa chi est "in s'oru", in carchi bidda sarda meridionale podimus intèndere "cillu de su surcu", significadu chi podimus agatare in àteras limbas romanzas comente s'italianu ciglio, ciglione, e s'ispagnolu ceja. Sa chìgia est imbetzes sa cara pro comente paret, chi nos narat de comente unu si sentit. Podet essere un'ograda airada o bona. De sos derivados b'est chigire "mòvere sos chìgios" ma finas in sensu figuradu; achigiare, inchigiare si narat de unu chi devenit tristu. Duncas "istare a manos in chìgios" cheret narrere a èssere in pensamentu; "àere su bisòngiu a chìgios" cheret nàrrere a nde tènnere meda, ca sos chìgios sunt calculados comente sa parte prus arta de sa carena umana, francu sos pilos. In ispagnolu modernu si narat ceja < CILIA, in frantzesu sourcil < SUPER CILIU(M). A nàrrere sa beridade pro nàrrere "sopracciglia" b'est puru pibirista. A parre de Wagner sa paràula podet èssere istada cunditzionada siat dae chighirista "cresta del gallo" e, pro cussu, in carchi bidda, cheret nàrrere ambas duas cosas: a s'inchighiristare est a artziare sa chighirista, a si crèere meda ma finas a artziare sos chìgios comente cando unu est arrennegadu. Siat dae pìbere "pepe", prus a notu dae su verbu pibiristare "impiberare" e custu ca sas pibiristas, narat s'istudiosu tedescu, in Sardigna, sun nieddas pìghidas, che su pìbere.

Giaos: "Chiodi"

Sa prima cosa de n;àrrere est chi sa forma iscrita dae su poeta est cudda locale. In grafia ortogràfica ufitziale difatis, totu sos resurtos de sas paràulas latinas chi printzìpiant cun CL- sunt iscritos (non lèghidos) cr-, duncas crau, ca sa paràula primàrgia est CLAVU(M). Custu vocàbolu inditat però su crau chi si ponet in sos muros, cussu de sos mastros de muru. Su chi imbetzes s'impitat pro ferrare sos caddos, pro sas rodas de su carru e pro sas iscarpas est su tzou chi, de parte sua, protzedit dae s'italianu chiodo. A propòsitu, creimus chi s'espressada otieresa "non nde poto fàghere ne tzau ne tzou" (pro carchi cosa chi unu non resessit a cambiare), a seguru, in orìgine fiat "non nde poto fàghere ne giau ne tzou": pesca giau, comente cumbinat in sos ditzos, est istadu modificadu in "tzau" pro lu fàghere pretzisu in sa forma a tzou: gasi sa diferèntzia chi su ditzu cheret espressare est intregada ebbia a sas vocales -a-/-o-.ln logos medas a sos craos de su mastru de linna, lis narant puntzas < ispagnolu puncha o cadalanu punxa. Dae custu vocàbolu est derivadu impuntziare "incitare, aizzare". Finas su frantzesu clou e s'ispagnolu clavo benint dae su latinu CLAVUS, mentras chi s'inglesu nail e su tedescu Nagel dae una forma indoeuropea no atestada *(o)nogh, chi balet finas pro su gregu ÒNIX "ungra" pro s'idea de una cosa a punta. In Sardigna però est intradu finas su clavo ispagnolu, o mègius su derivadu desclavar in iscravare, e su cadalanu desclavament in iscravamentu, chi est sa tzerimònia de Pasca de cando a Cristos nde lu falant dae sa rughe boghende·nde·li apuntu sos craos.

Ju: "gioco"

Galu carchi cosa de nàrrere pro su chi atenet a s'iscritura. In su sistema ortogràficu impreadu in "essida" dae sa Regione sarda sa J- de comintzu non si podet impreare, francu in sos casos de sos nùmenes istràngios comente Jugoslavia. In realidade, no est unu sèberu fatu sena cajone peruna, ma sighende unu mètodu iscientìficu. Difatis si est beru chi in sa pronùntzia sa gi/ge s'agatat in mesu a vocales, tando est pronuntziada a bortas comente una -i-, a bortas comente su sonu frantzesu j, de jour. Duncas "sa jana" (pronùntzia). Ma su sostantivu est giana e sa g-, cando no est prus in mesu a vocales, est pronuntziadu -gi- etotu: sas gianas, sos giaos. Pro cunformidade e simplesa de iscritura s'iscriet sa g- in printzìpiu de paràula, siat in su singulare siat in su plurale. Duncas giuu/giuos, e non ju/jugos o ju/giugos. Giuu est regulare dae su latinu IUGU(M), ma esistit finas sa forma derivada dae su neutru plurale, massimamente in carchi nùmene de logu: giua

Torna all'inizio del contenuto