Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 

Sa nae de sa Tirrenia avanzat bianca e lizzera subra sas undas; attesu s'iden già sas domos bascias 'e Portudurre e su portu pienu 'e barcas. A dresta duas turres pintadas a istriscias biancas e rujas annunzian sa presenzia de sa centrale elettrica a caivone e de sa petrolchimica cun sas lughes totu azzesas in mesu a su lentore; a manca una barca bettat sa rete e girat in tundu. S'intendet su sonu 'e su motore. Rosa est ìstracca; ma sa mente sua est ischidada: no bidet s'ora de arrivire a domo 'e sa sorrastra Filumena, chi l'at invitada pro su chimbantesimu anniversariu de sisposaliziu cun Giuanne. Sun sas sette e mesu de manzanu e zertu su pullman fit potidu arrivire a B.M. da inoghe a un'ora e tota sa familia l'aiat potida aisettare in sa piatta 'e sa carrela longa e pustis aiat potidu immulzare umpare a issa: caffellatte, pane asadu, oppuru fioccos 'e avena...! "Semus in su duemiza e tres ... podet essere...! Zertu no mi poto aisettare su fogu in terra e totu sezzidos in tundu aisettende ch'iscaldet sa chena avanzada dai sa notte prima! pensat Rosa. ... Aiat battoros annos cando sa minnanna l'iscaldiat un ou sutta sa chigina e l'infundiat calchi bicculu 'e pane 'e chivalzu; sa sorrastra e sos fradiles Pedru e Paulu, cun babbai Giuanne e mammai Vittoria sezzidos affaccu a issa mandigaiant su pane a fittas infustu in su brou 'e fae! Su fumu faghiat lacrimare sos ojos de Rosa e Pedru su fradile naraiat: "Su fumu a sas bellas!" Sa nae si frirnmat..; Rosa leat sa buscia, e suppurtat cun pazienzia sa fila pro 'essire dae sa nae! In su matessi tempus cun sos ojos de sa mente bidet: su pullman chi intrat in bidda e tota sa familia (Filumena, su maridu Giuanne cun sos fizos: Caderina, Antotu, Michele e Giuanne cun sas familias issoro; Maria Giuseppa sa vedova de su fradile Pedru mortu dae un annu), chi aisettat in sa piatta 'e sa carrela longa... ... "Ma cantu sun minore custas domos 'e Portudurre... cunfrontadas cun cussas 'e Genova chi sun gai altas chi paret chi arrivin finzas a su chelu! "No creo chi sos nebodes benzan a m'aisettare a sa corriera; no s'ischit comente sun sos giovanes de oe? Sa corriera curret...; a dresta e a manca aivures de oltigiu e de lande in mesu a mudegiu siccu. "Mancu male no at leadu fogu! Acco' sas domos coloradas de B.M.! Acco' su mulinu... Inoghe maghinaian su trigu! "Acco' sa piatta!" Sa corriera si frimmat... In mesu a sa zente b'est sa sorrastra! Est bascitta, cun sos pilos biancos, sa cara ruja sana, unu pagu rassitta. S'abbrazzan e si 'asan. "Ebè, coment'istas?" "Bene e tue?" Rosa est in bidda da un'ora e at già immentigadu su profumu de su romasinu e de su mudegiu chi aiat intesu cando sa nae fit intrende in su portu; como intendet su fiagu chi essit dae sa ziminea proite sa sorrastra at azzesu su fogu dae manzanu chitto e tota sa familia umpare immulzat. Filumena affittat su pane cun d'unu ulteddu mannu e Micheli unu de sos fizos l'asat imbenugiadu addananti a sa ziminea. Onzi tantu si girat e abbaidat sa cara bianca de sa muzzere chi faghet ballare sa fizzighedda in eoa. Giampaulu, Maria e Elisa sos fizos de Caterina e Saivadore su fizzu de Antotu, sun incantados, mudos fissende Rosa chi narat: "Deo so tia 'ostra!" Issa chircat in onzi modu de lo faghere faeddare ma est totu inutile! Tando s'incinat e leat sa buscia chi aiat arrumbadu a sa mesa in terra e nde 'ogat sos donos chi aiat battidu dae Genova pro totu: duas tazzas pro immulzare cun s'orulu de oro zecchinu pro Filumena e Giuanne; unu braccialetto de prata a sas muzzeres de sos nebodes e unu a Caderina; un'istecca de sigarettas americanas a Micheli e una a Antoni; una pupia pro Elisa, una pro Maria; unu paju de patinos pro Giampaulu; unu pallone pro Saivadore; unu bambocciu de gomma chi galleggiat pro sa fizza de Micheli. Totu sun cuntentos e mandigan chistionende: "Ebè como in pensione ses?" "Emmo, no l'ischides?" rispondet Rosa. "E ite faghes como?" "Ti mancat s'iscola?" "Proite no tinde benis a bidda?" "Ite faghes a Genova sola?" Issa rispondet a totu sas chistiones, ma onzi tantu cascat proite at sonnu: aiat passadu una notte mala: fis sempre buliada! Chircat de resistere proite est troppu cuntenta de istare incue cun sos suos chi l'abbrazzan cun sos oios caldos e sinzeros; ma su chelu de Santu Aine chi idet dae su balcone est anneuladu e aiat cheffidu riposare un'ora a su mancu: est troppu istracca! Sa sorrastra cun d'una ojada lu cunprendent e la faghet intrare in un apusentu ammobiliadu cun: un armadio de nughe, una mesa, unu lettu cun lentolos de linu e tres cadreas. "Riposadi sorrastra mia chi ses istracca!" narat prima de la lassare sola. Rosa si corcat, ma su sonnu no benit: sos lentolos sun de cussos antigos de linu pesante e issa no los supportat. Cantu tempus est passadu... ! Rosa s'est laureada in su '53 e at tribagliadu in s'iscola in giru pro s'Italia; Filumena est emigrada in Franza cun su maridu in su matessi annu, proite in Sardigna non bi fit tribagliu. Prima però s'est cogiuada...! Rosa idet sa sorrastra comente si su tempus si siat frimmadu: est imbenugiada addananti ass'altare in costume biancu e ruju; at sos ojos serios e fissat s'immagine de sa mama de Deus chi tota illuminada paret chi sia dende sa benediscione a sos isposos; a dresta de s'isposa b'est Giuanne s'isposu, puru isse seriu. Rosa chircat de drommire, ma como apparit una fila de feminas: giovanas, bezzas e pizzinnas in costume, comente in pruzzisione passan in piatta 'e creja cun d'una couvula in conca piena de donos pro sos isposos: piattos, ciccheras, tazza, mantas, tiazas, asciugamanos, dulches, pane e puru puddas. In coghina sos omines de sa familia sua ammanitan s'ustu: petta de porcheddu, de anzone, casu e saltizza. Intendet in carrela sa boghe de babbai Giuanne: "Batti su sale!" "Movedi!" "Sega!" Duas alas de zente 'ettan piattos pienos de trigu e cunfittura in terra pro sos isposos; sos piseddos curren in mesu pro collire sa confittura. Est mesudie, subra su giannile de sa domo sa mama de s'isposa aisettat sos istranzos cun d'unu piattu de trigu in manu. Intro, sas cadreas assentadas in su passadissu e su rosoliu coloradu subra sa mesa in sas ampullas, aisettan. Dulches in cantidae: biscottos, amarettos, caramellas, confitturas e cioccolatinos. Sa domo de pedra a unu pianu, est illuminada dae su sole; un'iscala istruita e in pigada collegat sa coghina a s'apusentu; su lettu de sos isposos estidu a festa cun d'una manta 'e seda celeste est pienu de regalos e de bigliettos de deghemizza francos; sos isposos sezzidos in mesu a sos parentes e amigos rien e s'abbaidan in sos ojos. "Como Filumena est tota cana e puru Giuanne at perdidu totu sos riccios biondos de cando fit giovanu. Paren proprio duos rassos benestantes franzesos!" pensat Rosa. "Ma dinari ndan fattu in Franza? Zertu, si no no aian festeggiadu s'anniversariu cun baranta invitados! Bi sunu parentes e amigos! Sun resessidos a totu...! Sun resessidos a totu...! "Quasi fit dromminde! A unu zertu puntu apparit mammai Vittoria cun d'unu risu chi nd'essit dai sa'ucca isdentigada mentres umpare a babbai Giuanne est in pe' subra sa nae pro Tolone e la salutat cun sa manu. Totos duos sun bestidos a sa sarda: issa cun d'una munnedda longa e unu muncaloru in conca; isse cun d'una bistimenta de vellutinu nieddu. Sun andende a Franza pro 'istare cun sa fiza e su enneru e connoschere sos nebodes chi sun naschidos incue. "Propriu issos chi no sun andados mai nemmancu in continente!" Rosa s'ammentat ancora su contadu chi l'aiat fattu mammai Vittoria cando fit torrada dae Franza in su '70 "Cando fia in Franza, nisciunu mi cumprendiat proite deo faeddaia in sardu e cando andaia a s'ispacciu a faghere s'ispesa indicaia sa merce cun su poddighe e naraia: "Chelzo cussu!" Ma cando deo e Giuanne semus andados a tribagliare in sa 'inza amus connotu binzatteris ipagnolos e che cumprendimus pari! Es passadu un annu... "A custu puntu" pensat Rosa, mammai Vittoria at cunvintu sa fiza a torrare a bidda!" "Filumena e Giuanne an comporadu sa domo, ma non una domitta comente cussa chi aian prima de partire in Franza, ma una domo manna cun d'una coghina inue bistan 20 personas, una ziminea inue coghen 3 anzones, tres apusentos e s'ortu addaisegus 'e sa domo. Sos fizzos sun andados a iscola e puru si an appidu difficultades cun sa limba italiana, s'an leadu totu sa licenza media. Zertu nisciunu s'est laureadu! Caderina b'at proadu ma sas difficultades pro imparare bene sa limba italiana sun istadas tales che at abbandonadu s'iscola. Totu però an appidu unu tribagliu e si sun cogiuados e an appidu fizos chi sun creschende e sun andende a iscola!" Ad unu zertu puntu Rosa intendet unu zoccu a sa gianna e pustis chi at nadu: "Avanti!" bidet Caderina chi lestra lestra l'abbrazzat e narat in franzesu: "Ma tante, ma tante!" Rosa l'abbaidat: "Es propriu bella Caderina, cun cussos pilos e ojos nieddos!" Sinde pesat e andat inue b'est ischimuzu: in s'apusentu mannu. Sos regalos sun totu fora de sas iscatulas subra su lettu cun sos bigliettos de augurios affaccu... Filumena est abbaidende sas ciccheras chi at rezzidu comente donu! ... Est ora de mandigare: duas mesas longas sun istadas apparizzadas dae tres piseddas. Totu sun sezzidos como! Su coghineri cun su cappellu biancu servit sos ciccioneddos cun sa bagna de pumatas friscas e casu sardu bonu. Giuanne est sezzidu affaccu a sa muzzere, a sa sorre, a sos fizos e nebodes, est allegra e faeddat mesu in italianu e mesu in franzesu: totu rien. Filumena onzu tantu a boghe alta narat: "E bastada cun su 'inu, chi ti faghet male!" Ma isse buffat su matessi e ripondet: "S'aba a sos malaidos!" Rosa sezzida affaccu a sa sorrastra, in prinzipiu est timida in mesu a tanta zente....; ma pianu pianu iscominzat a faeddare cun d'unu pastore chi es sezzidu addenanti a issa. Est unu pastore riccu; s'idet dae sa bistimenta bona, chi at dae su rolozu de marca, dae sas botas de pedde e dae sas manos cun sas ungias segadas, dae cussu chi naret: connoschet totu sas legges chi tutelan sa pastorizia e Rosa cun tota sa laurea chi at no est bona a rispondere. Sa notte in s'appusentu pensat a sa solitudine de sa vida sua, sena maridu e sena fizos. "Mancu male chi appo meda amigos e meda interessos! Cras devo andare a Otranto a su forum donne prc. Est unu campeggiu nazionale de sas feminas de su partidu prc. Cras m'avvio! So istada bene in domo de sorrastra mia, ma sa vida mia est un'attera. Cando enzo a bidda, mi paret de essere un'istranza, mi paret de no ischire prus faeddare; sos atteros an sempre ragione e deo tortu". Sincras Rosa at leadu sa nae de linea e at lassadu sa Sardigna pianghende, cun sa buscia piena de cucumere, basilicu, zuccas, casu saltizza e ozu. Pesaiat unu quintale!

 

Maria Salvatora Carta (Sassari)
2° premio 2003 (Sezione prosa «Angelo Dettori»)

Torna all'inizio del contenuto