Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 
TESTO

S'Antigu

1.

Fàbbiu fiat istudiendi giai de una bella pariga de oras. Ddi ammancànt isceti duas cidas po donai s'esàmini de Física II e ddi tocàt a si ddoi ponni de impínniu, poita ca fiat una matéria chi agatàt difícili meda. Perou immoi fiat giai cumentzendi a no ndi cumprendi prus nudda, e totus cussas fórmulas, e teoremas, e càlculus, ddi fiant baddendi in conca, ammesturendisí is unas a is àterus, e de custa ispétzia de ballu tundu de númerus e símbulus ndi fiat bessendi unu carraxu.

Fiat pentzendi de si pasiai unu pagu, e de si fai unu cafereddu po si acrarai is ireis, candu totu a una borta ddi fiat arribbada una noda vocali a su telefuneddu. Iat carcau su tastu, e iat inténdiu sa boxi unu pagheddu arrennegada de Giórgiu, chi ddu fiat certendi: «Oh, ma ancora in domu ses? Ma si podit isciri ita ses faendi? Ma no si depiaus biri po si ponni de acórdiu po cras? Là chi deu no t'abetu prus e incumentzu a mi bufai un'àtera birra!»

«Cee! Est berus! Mi ndi est própiu bessiu de conca!» iat fatu a boxi arta.

E si ddu fiat iscarescendi diaderus! Depiat andai a su tzilleri a atobiai s'amigu, po cuncordai totu po s'escursioni de su incràs. Nci depiant pesai impari a monti, po fai un'ispuntinu asuta de S'Antigu. Cumenti faiant dónnia annu, giai de una bella pariga de annus.

***

Ah, S'Antigu: ita logu bellu, chi fiat!

Po narri sa beridadi, S'Antigu no fiat unu logu, ma su nomíngiu chi iant postu a una mata de ciurexu, sa prus manna chi s'agatàt própiu in mesu de unu padenti largu, e unu pagu incrachidau, a pitzus de is montis prus artus, pagu foras de sa bidda aundi biviant. Una mata prena de follas birdis e de nais longas longas, trotas e deretas, carriadas de làndiri, chi fortzis teniat prus de unas cantu milla annus.

Fiat istétiu Enrico su chi ddus iat portaus sa primmu borta a dda biri, e custu nómini si ddu iant postu totus impari. Enrico, Chichixeddu, cumenti ddu tzerriànt issus duus, fiat s'àteru amigu chi teniant, giai de pipieddus piticus. Sèmpiri allirgu, prontu a donai una manu de agiudu a totus e a fai prexeis, fiat su mellus cumpàngiu chi podiant tènniri duus piciocheddus prexadosus che issus. Fiant dónnia dí impari, e ndi cumbinànt una avatu de s'àtera, de mengianu a merí, e calincuna borta a denoti puru. Totus tres impari fiant ispassiosus, e ddus connosciant in totu sa bidda, ca no abarrànt mai firmus, mancu unu segundu: ma ddus istimànt, poita ca fiant piciocheddus de coru bonu, e totus ddis boliant beni.

E fiant sèmpiri in giru. A piticus giogànt a cassai, o a si cuai, in is pratzas e is bias de su bixinau, o curriant a bicicleta faendi garas, e fintzas dannus, calincuna borta, ma sèmpiri cosa de pagu contu. Fatus prus a matucheddus, perou, cuddu campu de giogu, su bixinau cosa insoru, no ddis bastàt prus, e iant cumentzau a fai escursionis in totus is montis e is montixeddus acanta de bidda. Fiat custa sa cosa mellus, po custus tres bandulereddos machilotus chi no si isciant biri mai firmus: ddis praxiat a andai in su sartu, a nci pesai in is montis, a nci intrai in mesu de is padentis, o a nci apicheddai asuba de is rocas e de is matas, e a ndi calai sighendi is arrius e in fundu a is foradas, o fintzas a nci imbucai aintru de dónnia ratza de grutas e istampus, mannus o piticus. In pagus fueddus, ddis praxiant is aventuras in sa Natura, e teniant arrispetu meda po totucantu a foras e a ingíriu de sa bidda, poita ca pentzànt chi fiat sa cosa prus bella in totu sa Sardigna.

Perou, a dolu mannu, de calincunu annu Chichixeddu no ddoi fiat prus. Iat tentu unu incidenti in màchina, pagu atesu de domu, torrendi de trebballai. De cussa dí malaita is cosas no fiant prus cumenti a primmu, e su de èssiri abarraus a solus, chene pòdiri biri prus sa cara allirga chi teniat sèmpiri issu, ddus faiat intristai unu pagheddu dónnia dí. "Tropu gióvunu, po si morri! Ma ita fiat pentzendi Deus?" narànt, candu nci pentzànt. "No  ddoi iat àtera genti prus mala de ndi pigai de custu mundu?" sighiant.

Cun tempus, abellu abellu, si fiant abbituaus a custu disprexei forti. Unus cantu mesis pustis de cussa disgràtzia, iant detzídiu de ddu arregordai a sa manera cosa insoru, e iant promítiu de fai donnia annu, in sa dí chi si fiat mortu, una escursioni fintzas a cussa mata, S'Antigu, aundi andànt sèmpiri cun Chichixeddu a si ispassiai a giovuneddus. Un'ispétzia de promiténtzia, ma chene abbisóngiu de pregai santus o de andai a crésia.

A Chichixeddu nci ddu iat portau s'ajaju, ingunis, a pipiu piticu, e ddi iat contau chi cuddu ciurexu, artu prus de coranta metrus e cun su truncu tanti mannu ca no nci arrennesciant a ddu imprassai nimmancu in cuatru o cincu óminis impari e a manu pigada, e cun s'ortigu grussu grussu, fiat una mata bècia diaderus, fortzis nàscia a is tempus de is Nuràgicus. E, a cantu pariat, fiat fintzas una mata ispeciali. Totus is bécius de bidda dda connosciant, e candu ndi fueddànt cun is nebodis, ddis contànt chi fiat una mata bia, cun una cuscéntzia cosa sua; e chi unu cristianu ddoi andàt asuta, dda depiat arrispetai e pruscatotu no depiat èssiri de coru malu, in nisciuna manera. "O chinuncas, peus po issu!" ddi iat narau s'ajaju a Chichixeddu; ma no iat sighiu prus a ndi fueddai e si fiat postu a circai cordolinu, istesiendisindi de cussa mata e giai giai timendidda. Chichixeddu no iat mai iscípiu su chi podiat sutzedi, a su pòberu malintranniau chi si agatàt ingunis asuta cun su coru prenu de malinnidadi. Perou, iscardallutu cumenti fiat giai de piticheddu, iat pentzau chi fiant isceti contus po ndi fai atzicai is pipius.

Totus custus arregordus, Chichixeddu ddus iat contaus a is amigus suus, sa prima borta etotu chi nci fiant pesaus ingunis a susu impari, e a issus ddis fiat pràxiu meda no isceti su logu, ma fintzas su contu, chi fiat cumenti una paristória antiga. Po custu motivu, a cussa mata imponenti, manna e ispantosa, ddi iant postu luegus S'Antigu, ca ddis arregordàt una de cussas istórias fantàsticas de Tolkien.

A pustis Giórgiu e Fàbbiu, abarraus a solus, iant isceberau própiu S'Antigu po custu atóbiu chi faiant donnia annu; e in custa manera, pesendi fintzas a susu aundi s'agatàt cudda grandu mata, issa puru giai cumenti un'amiga insoru, remmonànt sa bonànima de Chichixeddu. No costumànt a andai a ddu agatai a campusantu; totus is chi ddus connosciant, perou, gei ddus cumprendiant. E tocat a narri chi fintzas su cumpàngiu de sa giovunesa insoru iat a ai preferiu a ddus biri totus duus bufendisí una birra impari, a sa saludi cosa sua, asuta de cussa mata, intamis de ddus isciri prangi prangi ananti de una lastra de marmu e de un'imaginedda innieddigada.

***

In tempus de pagu, Fàbbiu si fiat postu sa giacheta. Fiat bessiu debressi, tanti chi fiat acanta de nci arrui in is iscalas de domu, e si fiat postu a curri che unu macu in su istradoni, faendi a egaseogas in mesu de is màchinas. Po bona sorti, gei no fiant medas, a cuss'ora de merì, in cussa biddixedda aundi biviant. Ma fiat tradu diaderus.

«Cee, est giai iscurighendisí!» ddi iat fatu a sa luna, chi fiat pesendi a celu.

Cincu minutus, prus pagu puru, e fiat lómpiu a su tzilleri, aundi fiat abetendiddu s'amigu. Nci fiat imbucau aintru saludendi, e iat apubau luegus Giórgiu, sétziu acanta de sa mesixedda prus in fundu. Teniat totu sa cara de unu chi fiat acanta acanta de si arrósciri.

«Saludi!» ddu iat narau, setzendisí acanta de issu.

«Là, a Fabbié! E gei fiat ora! Fata nci dda as, a ti fai biri!» iat arrespustu s'amigu, chi teniat is oghixeddus unu pagheddu lúcidus poita ca, abetendi a solu de meda, si fiat giai bufau una birrixedda o duas diaderus. Castiendiddu de atesu, pariat chi teniat una faci séria e impentzamentada; perou immoi, biendi s'amigu suu, fiat torrau luegus cuntentu e prexau.

«O Gió, iscusamí. Fia istudiendi, ddu iscís chi Física II est una matèria chi no mi praxit! Ma... giai no nci at a èssiri una tassixedda de birra po mei puru?»

«E certu!» ddu iat fatu Giórgiu, isbuidendi sa butíglia chi fiat in sa mesa, giai a metadi, in s'àtera tassa, límpia e giai pronta po s'amigu. «E duncas, funt passaus giai ses annus... Intzà? Prontu ses, po cras? Cuncordau totu, as?» ddu iat pregontau.

«Eja, tèngiu giai totu prontu, de pustis chi apu pràndiu. Su zàinu, sa cosa de papai, sa cosa de bufai...»

«Là chi cussa no depit ammancai, eh!» iat postu in craru s'amigu.

«Bai ca no, ca gei no si ndi at a ammancai! Ma mancu po nudda!» ddu iat assegurau luegus issu, ponendisí a arriri.

Si fiant postus a chistionai, e dda iant acabbada fueddendi de totus is aventuras chi iant tentu cun Chichixeddu. Arregordendi, ciaciarrendi e arriendi, fintzas a boxi unu pagheddu tropu arta, ca totus si girànt fatuvatu a ddus castiai, nci iant passau s'ora. E aici etotu, nci fiant passadas un'àtera bella pariga de tassas de birra.

«Bà, o Gió... est giai ora de cenai. Si bieus cras a mengianu, faci ora de is ses e mesu, is seti. Andat beni?»

«Eja, Fabbié, andat beni. Torru a domu deu puru, papu e mi corcu luegus. O chinuncas, si no apu iscexiau, no nci dda fatzu, a nci pesai a monti, cras!» si fiat postu a arriri Giórgiu.

«Toca a domu! Ca S'Antigu est giai tzerriendisí!» iant iscramau totus duus impari, pesendisindi de is cadiras.

E fiant bessius, deretus donniunu a domu sua.

2.

«Móira, bolis arrespundi a su telèfunu, arrogu de iscimpra chi no ses àteru?» iat tzerriau Àngelu, mesu imbriagu. «O ti ddu depu imparai deu mancai a bussinadas?»

Fiat unu ómini de cuddus chi faint binu malu: candu bufàt, fiat sèmpiri nervosu e avolotau, si dda pigàt cun sa pobidda e dda arropàt. Su peus fiat chi bufàt dónnia dí, e su chi bufàt fiat sèmpiri tropu.

«E poita no ti ndi pesas de cussu divanu e no arrespundis tui, brutu mandroni?» ddi iat fatu issa.

Àngelu, totu inciariu, si ndi fiat pesau. «A pustis arrangiaus is contus», ddi iat narau, andendi stòntuna stòntuna e murrúngia murrúngia a costas de su tavolinu aundi ddoi teniant su telèfunu.

«Unfrigau, siast! E crepau puru!» iat sighiu a ddu abbucaciai Móira, andendisindi a s'aposentu de susu. Fiant sèmpiri certendi, e no andànt de acórdiu po nudda. No isciat poita fiat ancora impari a issu. No ddu istimàt prus, ma no ddi naràt su coru de ddu lassai e biviat sèmpiri impentzamentada e timarosa.

«Prontu?» iat arrespustu Àngelu, cun boxi pagu firma, e faendiddi ancora ingestus, in su mentras chi issa fiat pesendi is iscalas.

«Seu Lucianu», ddi iat narau a s'àtera parti de su arricidori una boxi connota. «Ti depu chistionai de unu trebballeddu chi ia a bolli chi mi fatzas. Seu abetendidí a palas de sa pratza de su Comunu.»

«Cincu minutus e seu ingunis», iat arrespustu Àngelu. Si fiat cuncordau luegus e nci fiat bessiu, tzachendi a forti su portoni e faendi tremi totu sa domu. De s'aposentu de pitzus iat inténdiu a Móira, a boxi arta: «Iscuartarau, t'agatint!»

Sa friscura de su merí ddu iat fatu iscexiai unu pagheddu. Si ddu pentzàt giai, de ita ddu boliat fueddai Lucianu, poita ca no fiat sa primmu borta chi ddu circàt po fai certus trebballeddus. Fiat arremonau in totu sa bidda, e foras puru; fiat unu de is prus famaus, po certas cosas, poita ca fiat sèmpiri prontu a arriscai de dda acabbai in presoni. Po su in prus, difatis, faiat trebballus foras de lei, naraus aici, bivendi in is làcanas de sa sociedadi, e fintzas po pagu dinai, su tanti po si imbriagai. Ddu connosciant totus cumenti unu de is prus delincuentis, e no ddu podiat biri nemus. "Est Àngelu, ma isceti de nòmini! Po s'àteru..." narànt totus. A dónnia modu, a issu no ddi importàt nudda, de su chi pentzàt sa genti e de su chi ddi podiat sutzedi. Tanti, trebballu no ndi ddoi iat giai nudda, s'Istadu no ddu agiuràt, e s'únicu fiat a s'arrangiai a solus. Sa vida tocat cumbàtia, cun is bonas o cun is malas! pentzàt.

Iat apubau Lucianu, acotzau a una muredda, firmu in unu furrugoneddu a iscúriu, atesu de is luxis de is lampionis a ingíriu de sa pratza.

«Eh, Lucianeddu», ddu iat saludau Àngelu a boxi bàscia, acurtziendisí a issu.

«Ciau Àngelu! Gei ses arribau luegus. Totu a postu?» iat arrespustu s'àteru, issu puru pispisendi.

«Eja, totu a postu... su chi est a postu. Naramí totu.»

«Eh, nudda. Ddoi at de fai unu trebballeddu... chi ndi tenis gana.» Si fiat firmau po si allui una sigareta. «A su de Argiolas. Ita ndi naras?»

«Mmm... cuddu logu ispérdiu. Eh, gei si podit fai. Cumenti ddu bolis fatu?»

«Duncas... a parri miu, sa cosa prus fácili est a ponni fogu in su padenti a pitzus de is montis. Po cras at postu bentu de soli, e andat beni. Su fogu ddu fais partiri de ingunis, e as a biri chi lompit fintzas a bàsciu, a is capannonis aundi tenit totu su bestiàmini e is magasinus. Aici ddu sistemaus una borta po sèmpiri, cuddu burdu! Ddi donaus una bella limpiadedda a su logu!» Si fiant postus a arriri.

Fiant própiu custus, is trebballeddus chi faiat Àngelu: poniat fogu a cumandu. A bortas si istesiàt de bidda, fintzas in àteras províncias, in logus acanta de mari, candu si ddu pregontàt calincunu chi depiat fai ispeculatzionis edilítzias, po fraigai albergus, o domus e villetas po genti arrica. O mancai unu políticu "ddi pediat unu prexei", ca po is logus aundi ddi naràt de ponni fogu, a pustis serbiat dinai po is boníficas, o podiat promiti postus de trebballu in is corpus de guàrdia de s'ambienti, in cuncàmbia de is votus. Lucianu no fiat ni unu imprendidori e ni unu políticu: a narri sa beridadi, Àngelu própiu no ddu isciat, ita faiat Lucianu in sa vida. Perou fiat unu de is chi ddu circànt de prus, po custas cosas, e tanti ddi bastàt, ca prus pagu ndi isciat, mellus fiat.

«Andat beni. Notesta cuncordu totu, e cras a mengianu chitzu nci pesu a monti. Su fogu ddu fatzu partiri própiu de in mesu de su padenti. S'esca nci dda ghetu in sa parti prus arta: aici, mancai ddoi siat pagu bentu, pigat luegus. As a biri chi bessit unu trebballu fatu beni!»

«Insaras seus de acórdiu. Po sa paga, sèmpiri su própiu?»

«Ellus, prus pagu! Certu, su de dònnia borta! Immoi mi ddu donas, su dinai?»

«Ellus, primmu puru! A cosa fata, cumenti dònnia borta!»

«A postu. Intzandus, si bieus cras a noti», ddu fiat saludendi Àngelu.

Ma Lucianu teniat ancora calincuna cosa de ddi narri. «O Àngelu, abeta pagu pagu...» e ddu iat castiau a ogus giai serraus. «Là no fatzas tontidadis, là... o chinuncas...» Si fiat acostau prus acanta. «Gei ddu iscís, ita ti podit sutzedi!»

Àngelu ddi iat fatu carei cun sa conca, e iat sighiu a camminai. A sa castiada chi ddi iat fatu Lucianu, ndi ddi fiant atzutzuddaus is pilus.

3.

Fàbbiu e Giórgiu fiant acanta de lompi. Iant isceberau unu mori chi faiat unu giru mannu, po nci passai in is logus prus bellus. No fiant atesu meda, de bidda, ma no ddoi iat nemus, e ddis pariat de èssiri a solus in su mundu. No ddoi iat ànima bia, e intendiant isceti is pilloneddus cantendi. Fiat una bella dí, luminosa, límpia, e fintzas unu pagu callenti. Arrechediat diaderus, a nci artziai a monti e a fai unu bellu tretu totu in mesu de is padentis. In cussas tres oras, camminendi, no iant chistionau giai nudda: totus is fortzas ddis serbiant po nci apicheddai, e no podiant perdi tempus ciaciarrendi.

Pustis de ai fatu prus de seti chilòmetrus, isciustus cola cola po su sudori bogau de fronti, de ischina e de peturras, fiant arribbaus in artu, e nci fiant imbucaus aintru de su padenti prus mannu, totu incrachidau e prenu de matas de dónnia ratza. Passu passu, pustis de ai sighiu unu morixeddu prus istrintu e in s'umbra, si fiant agataus asuta de sa mata prus bella, prus manna e prus arta chi iant mai pótziu ammirai in sa vida insoru: S'Antigu! Cument'e dónnia borta, fiant abarraus a buca aberta, chene fueddus: asuta de cussu giganti, fatu de linna e de ortigu, de nais carriadas de làndiri e de follas totu a dentixeddus, ddis pariat sèmpiri de èssiri che pipieddus piticheddeddus. Pustis de s'ispantu, si fiant sétzius, palas a su truncu: si dèpiant pasiai unu pagu, ca fiant ancora assubentendi.

«Ah, ita cosa bella!» iat narau Fàbbiu. «Ddu fiat própiu disigendi, a nci pesai innoi!»

«Cee, diaderus!» ddi iat fatu Giórgiu. «Seus bennius s'annu passau, ma mi parit chi siat passada una vida!»

Fiat giai s'una e cuartu passada e teniant unu bellu fàmini, de s'isfortzu chi iant fatu po arribbai fintzas a ingunis. Fàbbiu ndi iat bogau luegus unu gorteddeddu de su zàinu, una lepa de cussas Arburesas, pitichedda e brentuda, chi ddi iat arregallau su babbu po candu andànt a su cordolinu, e unu pagheddu de cosa de papai: pani cun gerda, mesu croueddu de sartitzu, e unu bellu arrogu de casu de craba, de cuddu bonu, sicau pagu, chi faiat su bixinu cosa sua e ndi ddi arregalàt fatuvatu. Giórgiu invècias iat giai istupau duas butíglias de birra friscas, bogadas de una búscixedda po infriscai.

«E chini istait mellus de nosu?» iat fatu Fàbbiu, cumentzendi a papai e a bufai cun gana.

«Nemus!» ddi iat narau Giórgiu, a buca prena. Ma fiat faci a susu, castiendi calincuna cosa, e teniat una cara pentzamentosa.

«E ita ses castiendi, totu incantau?» ddu iat pregontau Fàbbiu. «Calincuna cosa chi no ti andat, ddoi at?»

«Eh, fia castiendi cussa nai... sa forma de su croxu, in su truncu ingunis a susu», ddi iat narau, puntendi su didu. «No ti parit una faci connota?»

Fàbbiu iat acutzau unu pagu is ogus. «Mmm...» iat fatu, pagu cunvintu.

«Càstia beni! No ti parit una faci? No t'arregordat a Tore Meloni, su chi fiat isparéssiu de bidda de unus cantu annus?»

«Ma chini, cuddu delincuentatzu, su chi iant ghetau in galera po droga? Issu, ses narendi?»

«Eja, própiu issu.»

Fàbbiu iat isprapeddau is ogus. «Ma ddu isciis, ca tenis arrexoni? Parit sa faci sua diaderus!» E si fiat postu a arriri.

«Bai e circa ita fini at a ai fatu!» iat narau Giórgiu, arriendi issu puru.

«Narànt ca si nci fiat andau a trebballai in Argentina. Ma nemus at iscípiu mai si fiat berus o nono. Oh, ma là chi ddi assimbillat tropu! Parit chi nci ddu ant postu in s'ortigu a iscrafeddu!» Immoi Fàbbiu fiat de acórdiu cun s'amigu: fiat própiu cument'e castiai una iscultura in sa nai de su ciurexu. E ndi ddoi iat àteras, de bisuras de aici, poita ca ndi iat agatau una issu puru, castiendi a s'àtera parti. «Immoi no isciu chi mi as a crei, ma cuss'àtera nai, ingunis a manca... ddu biis chi tenit sa cara de un'àteru de bidda, chi no s'est fatu prus biri nimmancu issu giai de meda?»

«Aundi?» ddi iat pregontau Giórgiu. Immoi tocàt a issu a circai una faci in s'ortigu.

«Aundi fiaus castiendi pagora, prus a manca», ddu iat agiudau. «Chi càstias beni, assimbillat a Antiogu Feurra, su chi iat mortu a sa pobidda.»

«Cee, ma diaderus, oh! Est própiu issu! Oioi, custa mata si fait ispantai dónnia borta!»

«Eja! Ocannu si fait biri facis de genti mala isparèssia de bidda!»

«Gei ddu naràt, Chichixeddu. Ti ndi arregordas? S'Antigu est una mata màgica! Ma immoi bastat, a circai facis in s'ortigu! Acabbaus de prandi!»

Iant sighiu a papai, a bufai e a chistionai de cantu istaiant beni a piciocheddus, ca no teniant pentzamentus, e de cantu iat a èssiri istétiu mellus si Chichixeddu fiat ingunis cun issus. Ma a bortas sa vida fait brullas lègias, e no ddoi at nudda de fai: tocat isceti a castiai ananti e a sighiri a cumbati.

In su mentras chi fiant pentzendi a s'amigu, bufendi a sa saludi cosa sua, si ndi fiat pesau unu pagu de bentu, e totus is nais e is follas de S'Antigu si fiant trèmias. Lèbias lèbias, faiant sonus chi assimbillànt a boxis.

4.

Àngelu, mancai chene ai bufau ni unu tzicheddu de binu ni una tassa de birra, fiat cumentzendi a si avolotai: fiat andendi totu a trotu.

De bonu mengianu iat certau cun Móira, e custa fiat sa cosa de prus pagu importu: tanti fiat chistioni giai de dónnia dí, e cument'e dónnia dí ddi iat donau unas cantu bussinadas, e si fiat citia. Sa màchina no iat postu in motu luegus, poita ca teniat sa bateria iscàrriga, e ddi fiat tocau a dda ispingi fintzas a sa cabada acanta de domu po dda allui. Pustis, po no ndi ddi ammancai, si fiat acatau de èssiri agiumai chene gasóliu, e ddi fiat tocau a andai a su distribudori, cun su perígulu de ddu biri calincunu. Pesendi a monti, fiat lissiau unas cantu bortas, e fiat fintzas acanta de si segai is costas, ca nci fiat arrutu faci in terra e iat tzacau is peturras asuba de una roca. Immoi fiat firmu de diora, chene pòdiri fai nudda. Unu iaxi de tempus, nci fiat perdendi, cuau a palas de una tupa, a castiai cuddus duus iscimprus papendi e bufendi. Fiant atesu, ma ddus biiat crarus, chene dificultadi. No si ddu iat a èssiri mai immaginau de agatai calincunu in cuddu logu ispérdiu. Ma ita istocada ant a èssiri faendi? Bai e circa! iat pentzau. Totu s'ora sétzius ingunis, asuta de cussa mata, e própiu aundi issu iat detzídiu de fai partiri su fogu.

Fiant in su logu aundi ddi andàt mellus. Ingunis a palas ddoi iat una costera, totu incrachirada; prus asuta, unu canali chi calàt giai deretu, prenu de modditzi, murdegu, onioni, arrideli, e erba sicada a ingíriu de is tupas. Su fogu, in pagu tempus, fortzis un'orixedda, iat a ai sartau a s'àtera parti, finas a lompiri a su de Argiolas. Prus pagu puru, chi sulat pagu pagu de bentu in prus! iat pentzau. A denoti, pustis de èssiri torrau a bidda, iat a ai atobiau Lucianu po sa paga: duxentus éurus, guadangiaus a lestru.

In su mentras... No si ddu isciat ispiegai, ma iat inténdiu luegus un'antipatia contras a cudda mata manna manna, de candu dda iat bista. Fiat prus forti de issu: candu teniat una cosa bella ananti de ogus, su primmu sentidu cosa sua fiat de dda istrupiai, de dda fai a arrogus. De dda bociri.

No si fiat portau avatu nimmancu àcua, e fiat benendiddi dolori de conca, ma no si podiat mòviri. Is duus piciocus fiant arriendi. Sa cosa fiat andendi a is longas. Immoi fiat sulendi unu pagheddeddu de bentu de soli, própiu cumenti iat disigiau pagora. Tocàt a si movi!

Ma possíbbili, oh? Sèmpiri a mei depint incapitai, custas cosas! iat pentzau. Si fiat postu fintzas a chistionai a solu: «Ddu iscís, ita fatzu? Ddu fatzu partiri de innoi, su fogu. Aici, chi is Guàrdias Forestalis cumentzant a pregontai, mancai ghetant nexi a cuddus duus. Sèmpiri chi nci dda faint a si ndi fui! O chinuncas, peus po issus!» Si fiat incruau e ndi iat bogau totu su chi ddi serbiat po allui su fogu: teniat giai totu prontu, po fai su prus a lestru possíbbili. Gei s'ant a arrangiai! si fiat fatu.

Genugus in terra, teniat s'atzendinu in manus e fiat circhendi de ddu allui, girendi sa arrodedda. Perou sa dí fiat andendi ancora a trotu: nisciuna cintidda! Ma ita dimóniu! Mancu custu tiàulu de cosa funtzionat, oi?

5.

Fàbbiu e Giórgiu iant passau totu su meigama chistionendi: iant fueddau de trebballu, de s'universidadi, de piciocas, e de unu iaxi de àteras cosas.

Si fiat postu torra bentu: bentu de soli, po èssiri precisus. Perou immoi fiat sulendi a forti, e pariat chi no si boliat prus assebiai; unu bentu úmidu, de àiri callenti, chi portàt fragu de pruineddu, de narba. Pascí de aundi ndi benit custu fragu! iant pentzau, dudosus, giai impari. Fiat ancora beranu, ma immoi ddis pariat de èssiri in su grofu de s'istadi, tanti fiat basca. Totu a una borta, Giórgiu iat cumentzau a si girai a una parti e a s'àtera. Fàbbiu ddu iat castiau: pariat chi ddoi iat calincuna cosa istràngia, calincuna cosa chi ddu istrobbàt.  Ita ddoi at, chi no andat? iat pentzau.

«Fabbié, inténdiu as?» ddu iat pregontau Giórgiu.

«Ita, Gió? Su bentu?»

«Ma calli bentu! M'est partu de ai inténdiu unu sonu, de inguddanis atesu, a palas de cussas tupas...» ddi iat fatu Giórgiu.

«No... No apu inténdiu nudda. Gei no at a èssiri calincunu conillu? O mancai unu sirboni...»

«At a èssiri... Toca, lassa stai... no ndi passis contu.» Ma no fiat cunvintu.

«Andat beni. Bà, funt giai is cincu: est faendisí a tradu. Ita ndi naras, furriaus?» iat cambiau chistioni Fàbbiu, faendi finta de nudda. «O sinuncas, lompeus a denoti!»

«At  a èssiri mellus. Aici no timis!» iat brullau s'àteru. Si ndi fiat istrantaxau e iat saludau S'Antigu: «A s'annu chi benit!»

«Ajó, ajó! No siat chi si nci tirit a nosu puru, custu tiàulu de bentu! A si biri, S'Antigu!» iat fatu Fàbbiu. Is nais de S'Antigu si fiant móvias, e ddis fiat partu chi fiat arrespundendiddus.

«Àterus annus!» iat augurau Giórgiu, arretirendi totus is cosas e ponendisí su zàinu asuba de is palas.

«Deus bollat!» iat arrespustu Fàbbiu.

Iant artziau is ogus a celu totus duus, po saludai fintzas a Chichixeddu, s'amigu chi no iant mai iscarésciu, e iant furriau, po nci torrai a calai a bàsciu. No si ndi fiant acataus chi ddoi iat unu iscrochendiddus totu s'ora.

6.

Àngelu iat castiau is duus piciocus. Fortzis est ponendisí beni, iat pentzau, biendiddus soddendindi is cosas insoru e andendisindi. «E giai fiat ora!» si fiat fatu, fueddendi torra a solu. «A ndi calai arrúmbua arrúmbua e a si truncai s'ischina!» ddus iat frastimmaus. Pustis, iat torrau a cambiai irei. Fiat prus forti de issu: su fogu, ddu boliat allui própiu asuta de cussa mata. Aundi fiant cuddus merdosus! Fiat sa prus bella, sa prus arta... e duncas sa primmu chi boliat abbruxai! Fiat su disígiu prus forti; de s'àteru, immoi, no ndi ddi importàt. No ndi depiat abarrai nudda: a s'incràs, iant a ai agatau isceti unu muntoneddu de cinixu.

Is piciocus iant pigau unu morixeddu, a palas de is rocas, e no ddus biiat prus. Immoi fiat a solu. Si fiat móviu debressi, ponendisí giai a curri, po arribbai luegus asuta de cudda mata. Ddi pariat de intendi fintzas prus basca. Su dolori de conca ddu fiat trumentendi, tanti chi ddi pariat chi su cerbeddu fiat po ddi furriai fundu a susu. Fiat sunfrendi sèmpiri de prus. Teniat fintzas su gúturu isciugu, nexi de su sidi. Fortzis ddi fiat pesendi callentura.

Lómpiu asuta, assubentendi, ddi fiat tocau a si pasiai, ma no ddi faiat brofetu mancu sa friscura. Iat castiau a ingíriu. Ddoi at calincuna cosa chi no andat, iat pentzau. Ammancàt cosa. Cun su dolori de conca sèmpiri prus forti, circàt de si cuncentrai, ma no nci arrenesciat: ddi pariat totu a postu, ma no ddi torrànt is contus. Isfortzendisì, a sa fini nci dda iat fata, a cumprendi ita ddi donàt dudas: su bentu gei fiat sulendi, perou intendiat isceti custu sonu. In totu su sartu ddoi iat unu siléntziu chi ddi pariat de èssiri in su desertu, o in un'àteru mundu: no intendiat muschitu, ni abis e ni espis, e nimmancu pillonis. No fiat una cosa normali. E fintzas is nais de is matas, e is de custa mata manna manna, ca si moviant po su bentu sèmpiri prus forti, no faiant sonu. Difícili a crei! No podiat èssiri! Una cosa impossíbbili! Bai e circa: fortzis fiat su dolori de conca su chi no ddi faiat intendi is sonus? Ddu iat insurdau sa callentura? Ma insaras, poita su bentu ddu intendiat? Ita ddi fiat sucedendi?

Ma a perdi tempus no faiat prus! Teniat unu trebballu de fai, e ddi tocàt a ddu fai beni, cumenti costumàt a fai. Ddi serbiat dinai, e no podiat fai erroris. Ndi iat arregortu unu pagheddu de palla sicada, e ndi iat segau unas cantu nais de una tupa de murdegu ingunis acanta. Teniat s'esperiéntzia, e gei fiat bonu a ddas fai, custas cosas: su fogu iat a ai pigau luegus, e cun custu bentu, totu su padenti iat a ai abbruxau in pagu tempus diaderus. E pruscatotu cussa mata malaita, ca prus ddoi abarràt asuta, prus dda fiat odiendi, cun totu sa malinnidadi chi teniat in coru.

Si fiat torrau a ingenugai. Incruau, fiat alluendi s'esca, e no iat bistu nudda, ma S'Antigu si fiat móviu. E no si fiat móviu abellu, ma a lestru diaderus. Totinduna, una nai si fiat intrebeddada, pustis si fiat allonghiada, e duncas si nci fiat istichida cun fortza in s'ischina de Àngelu, in su momentu precisu chi iat allutu s'atzendinu.

No iat acurtu a si ndi acatai de nudda: su segundu ainnantis, mancai a dolori de conca, fiat una persona bia, cun su bàtidu de su coru in petus e cun s'àiri in is prummonis; su segundu a pustis fiat mortu, sicu, siddau, e no arrespiràt prus. Fiat abarrau ingunis, incruau, faci a terra, casi apicau: sa nai de S'Antigu ddu iat infrissiu de parti a parti, de s'ischina a is peturras, passendiddu giustu giustu in su coru e lassendiddu a ogus isprapeddaus, chene ndi ai bogau mancu unu músciu. De s'istampu chi ddi iat fatu in peturras, ndi ddi fiat bessidu totu su sànguini chi teniat in corpus, e fiat iscolendi a terra. Istiddiendi, faiat fragu pudésciu, de cosa morta. Fragu de sànguini malu, bessiu a foras de una persona mala. Luegus, cuddu lícuidu guastu, brutu, prus iscuru che arrúbiu, giai nieddu, sa mata si ddu iat suspiu cun is arrexis nodosas.

Custu fiat, S'Antigu: una mata nàscia in s'antigóriu chi fatuvatu mudàt, pigàt cuscéntzia e, cumenti narànt is bécius de sa bidda, ndi bogàt sa vida a sa genti mala chi ddoi incapitàt asuta. Cumenti costumàt a fai, de milli e milli annus, cun totus is delincuentis chi teniant sa sorti mala de s'agatai asuta de issu. Is chi teniant un'ànima malaita. Is chi no arrispetànt sa terra e fiant de coru malu, no meresciant de bivi.

Sa nai chi iat infrissiu Àngelu, pustis de ddu ai mortu, iat cumentzau a s'atrotoxai, cumenti unu de cuddus caborus longus e grussus chi unu cristianu ddu istringint, ddi istrecant totus is ossus, e pustis si ddu papant sanu. E aici etotu fiat faendi S'Antigu cun Àngelu: cudda nai iat cumentzau a si ingiriai e, in su matessi, a si fai totuna cun is cambas, is bratzus, su corpus, e a úrtima sa conca de cuddu disgratziau. Si fiat totu frungida e, totinduna, si fiat torrada a adderetzai, ingurtendiddu in s'ortigu e assuspendiddu in su truncu prus grussu, su chi poderàt sa mata. A sa fini de su pastu, asuta de totus is nais, ndi fiat nàscia una noba. Abellu abellu, fiat crèscia. S'ortigu, giai in sa metadi, si fiat fatu prus grussu, cumenti unu nuu, pighendi sa cara e sa bisura de sa faci de Àngelu. Po sèmpiri.

7.

Fiat passau un annu. Fàbbiu e Giórgiu, cumenti costumànt a fai dónnia annu, fiant pesaus a monti, fiant imbucaus in su padenti, e immoi fiant pasiendisí, papendi e bufendi a s'umbra de S'Antigu.

«Ita bellu chi est, custu logu!» iat narau Fàbbiu prexau, ca ddi ammancàt pagu po si laureai.

«E ita bella chi est, custa mata!» ddi iat fatu Giórgiu. «E ocannu parit fintzas prus manna!» iat narau, castiendi a susu. Pariat impentzamentau, perou, e difatis fiat circhendi de s'arregordai calincuna cosa. Pustis unu pagu, ddis fiant cumenti allutus is ogus. «O Fabbié, càstia ingunis, su nuu de sa nai prus in bàsciu... ma no ti parit sa faci de cuddu delincuenti malu de bidda?» Iat castiau  s'amigu. «Su chi poniat sèmpiri fogu, e no ddu iant mai cassau...»

«Ma chini? Cuddu chi fiat sèmpiri imbriagu e arropàt a sa pobidda? Móira, mi parit... immoi bivit in un'àtera bidda. E issu, ita ddi narànt?»

«No mi ddu arregordu mancu deu, su nómini de cuddu imbriagoni, perou seu naendi própiu issu!»

«Eja, est berus: sa cara gei parit sa sua! Narant chi est partiu a trebballai a foras... ma fortzis ddu ant cassau e nci ddu ant ghetau in presoni! Bai e circa, aundi at a èssiri!»

«Chi est ispaciendisí in galera, gei seu cuntentu... Bastat chi no bivat prus anch'e nosu, ca genti aici no si serbit a nudda, in bidda! Toca, toca, ca si bufaus una birrixedda!» Iat circau duas butíglias, e ndi iat aportu una a s'amigu.

«Saludi, Chichixeddu!»

Is nais de sa mata iant fatu unu trémidu, lébiu lébiu.

«Saludi, S'Antigu!»

 

SCHEDA DELL'OPERA
Titolo

S'antigu

Sezione Sezione Prosa
Autore Garau Alessandro
Nome  
Anno 2022
Argomento  
Descrizione  
Lingua  
Editore Premio Ozieri
Contributore ATHENA SRL
Tipo  
Formato  
Fonte Premio Ozieri
Relazione Concorso Premio Ozieri 2022
Copertura Logudoro, Sardegna Italia
Diritti Comune Ozieri, Premio Ozieri
Analisi del Testo  

Novità

NOVITA'

Epigrafia Giudicale. Sant’Antioco di Bisarcio: un’epigrafe commemorativa (1190-95)

 di Gian Gabriele Cau

 

Il saggio è stato pubblicato in  «Sardegna Antica: culture mediterranee», n. 50 (2016), pp. 35-42.

 

 

In una precedente occasione, sulle pagine di questa rivista, si è trattato di una iscrizione graffita nella chiesa di S. Antioco di Bisarcio, in agro di Ozieri. Si presentò, allora, uno studio sull’epigrafe

NOVITA'

Un inedito simulacro del Cristo Risorto (1780 circa) di Giuseppe Antonio Lonis, nella chiesa di S. Lucia di Ozieri

di Gian Gabriele Cau

 

Nel primo numero della «Voce del Logudoro» di quest’anno (VdL 22 gennaio) si dava notizia di cinque inediti simulacri del patrimonio di arte sacra di Ozieri, attribuiti, sulla base dell’analisi stilistica, a Giuseppe Antonio Lonis concordemente considerato dalla critica il massimo rappresentante dell’arte scultoria in Sardegna della seconda metà del Settecento.

Eventi e Iniziative

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: PREMIASCIONE ONLINE!

SAPADU SU 27 DE FREARZU, A ORA DE SAS 17,00 PREMIASCIONE CUN DIRETTA ONLINE YOUTUBE DE SA 61^ EDITZIONE DE SU PREMIU OTIERI

Pro bider sa diretta clicca custu: Youtube Premio Ozieri

OTIERI: SA PATRIA DE SA POESIA

PRIMO PIANO

SEMIFINALE POETRY SLAM SARDEGNA 2020

col patrocinio del Premio Ozieri di Letteratura Sarda ed il Comune di Ozieri, ospiteremo la Semifinale del Poetry Slam Sardegna.

Venerdì 11 settembre, CAMPETTI SAN GAVINO, ORE 20,00 - Ingresso libero
(ATTENZIONE: IN CASO DI MALTEMPO L'EVENTO SI TERRA' AL TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI")
L'evento è parte integrante del ricco programma della 61^ edizione del premio Ozieri di Letteratura Sarda ed inserito nel cartellone della manifestazione “ESTIAMO IN PIAZZA 2020”, organizzata dal comune di Ozieri.

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: SOS PREMIADOS

PREMIO OZIERI - 61a Edizione 2020

 

V E R B A L E    D E    S A    G I U R I A

 

Sos premiados

Setzione 1 - Poesia Sarda «Antoni Sanna»

  1. Giovanni Fiori: In su montiju meu
  2. Gian Bernardo Piroddi: Comente artizaias tue
  3. Pier Giuseppe Branca: Istadera de su mundu

 

PRIMO PIANO

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA, PREMIAZIONE DEGLI AUTORI E RECITA DEI LAVORI.

OZIERI, SABATO 29 FEBBRAIO 2020 - TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI", ORE 15,30

Ospiti:

i poeti premiati nelle 3 sezioni del bando, Banda Brigata Sassari, Giuseppe Meloni (storico), Salvatore Ligios (fotografo/editore),

Torna all'inizio del contenuto